Η Ελληνική Τυπογραφία στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, 11-13/5/2017

Η Ελληνική Τυπογραφία  βρέθηκε στο επίκεντρο του πανευρωπαϊκού ενδιαφέροντος κατά την διάρκεια του τριήμερου διεθνούς συνεδρίου του Συνδέσμου Ευρωπαϊκών Μουσείων Τυπογραφίας με θέμα “Γράφοντας ιστορία: Συλλογές, συλλέκτες και ο πολιτιστικός ρόλος των Μουσείων Τυπογραφίας” που ολοκληρώθηκε με επιτυχία στα Χανιά.

Oι εργασίες του συνεδρίου που άρχισαν την Πέμπτη 11 Μαΐου στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου (Κ.Α.Μ.) συνεχίστηκαν την Παρασκευή 12/5, στο Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο (Μ.Α.Ι.Χ.) και ολοκληρώθηκαν το Σάββατο, στο Ινστιτούτο Επαρχιακού Τύπου (Ιδρυμα “Αγία Σοφία”) στους Αγίους Πάντες Αποκορώνου.
Το Συνέδριο συνδιοργανώθηκε από το Μουσείο Τυπογραφίας και τον Σύνδεσμο Ευρωπαϊκών Μουσείων Τυπογραφίας (AEPM), με τη στήριξη της Περιφέρειας Κρήτης, της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων, του Δήμου Χανίων, του Δήμου Αποκορώνου, του Μ.Α.Ι.Χ., της ΑΒΕΑ και της ΕΤΑΝΑΠ.
Ήταν πρώτη φορά που το συνέδριο και η γενική συνέλευση του Συνδέσμου Ευρωπαϊκών Μουσείων Τυπογραφίας, φιλοξενήθηκε στην Ελλάδα, ενώ οι συμμετέχοντες στο συνέδριο ήταν στελέχη Μουσείων Τυπογραφίας από όλη την Ευρώπη, ακαδημαϊκοί, άνθρωποι της τυπογραφίας και των γραφικών τεχνών από όλο τον κόσμο.
Επίσης, στο πλαίσιο του συνεδρίου πραγματοποιήθηκε συνάντηση εργασίας για τη δημιουργία του Διεθνούς Συνδέσμου Μουσείων Τυπογραφίας (IAPM) με τη συμμετοχή του Μουσείου Τυπογραφίας, ενώ στον εκθεσιακό χώρο του Κ.Α.Μ. εγκαινιάστηκε και θα λειτούργησε έως τις 17 Μαΐου η έκθεση “Συλλογές, συλλέκτες και ο πολιτιστικός ρόλος των μουσείων τυπογραφίας” με εκθέματα από το Μουσείο Τυπογραφίας.

Κατά τη έναρξη των εργασιών του συνεδρίου ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Μουσείου Τυπογραφίας Γιάννης Γαρεδάκης καλωσορίζοντας τους συνέδρους αναφέρθηκε στη μακραίωνη ιστορία των Χανίων και της Κρήτης όπου φιλοξενείται το συνέδριο, την πλούσια πολιτιστική παράδοση του τόπου, τη δυναμική οικονομική δραστηριότητα που υπάρχει και τις μοναδικές φυσικές ομορφιές που χαρακτηρίζουν το κρητικό τοπίο.
Ο καθηγητής και πρώην Πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης Γιάννης Φίλης μιλώντας με θέμα: “Μουσεία Τυπογραφίας: αρχεία πολιτισμού” χαρακτήρισε την τυπογραφία ως μία από τις μεγαλύτερες επαναστάσεις στην ανθρώπινη ιστορία που επέτρεψε τη ραγδαία διάχυση της πληροφορίας δίνοντας ώθηση στον πολιτισμό και την ανάπτυξη των κοινωνιών. «Οταν επινοήσαμε τη γλώσσα, τότε η γνώση άρχισε να εξαπλώνεται.
Ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Συνδέσμου Ευρωπαϊκών Μουσείων Τυπογραφίας Alan Marshall μιλώντας με θέμα “Πώς το έντυπο έγινε κληρονομιά: 150 χρόνια Μουσεία Τυπογραφίας”, αφού υπογράμμισε τον επαγγελματισμό των ανθρώπων του Μουσείου Τυπογραφίας “Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη”, επεσήμανε τον ρόλο των Μουσείων Τυπογραφίας στην προσπάθεια κατανόησης της εξέλιξης της τεχνολογίας αλλά και των ανθρώπινων κοινωνιών.
Ο ομότιμος καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών – Ινστιτούτο για τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας στην Εκπαίδευση, Μιχάλης Μεϊμάρης, μιλώντας με θέμα “UNESCO Sense Crete: Πολιτισμική δράση επαυξημένης πραγματικότητας – μοχλός ανάπτυξης με κέντρο το Μουσείο Τυπογραφίας Χανίων”, αναφέρθηκε σε μία “έξυπνη” ηλεκτρονική εφαρμογή η οποία φέρνει κοντά την ιστορία, τον πολιτισμό, τις φυσικές ομορφιές και την τουριστική οικονομία με τους επισκέπτες και τους κατοίκους ενός τόπου. Αναφέρθηκε ακόμα στον κομβικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει το Μουσείο Τυπογραφίας στα Χανιά ως κέντρο διασύνδεσης με στοιχεία του πολιτισμού, της οικονομίας και της κοινωνίας των Χανίων και της Κρήτης μέσω της αξιοποίησης της καινοτόμας εφαρμογής.

Η ΚΙΝΗΤΗΡΙΑ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Χαιρετισμούς απηύθυναν κατά την έναρξη του συνεδρίου εκπρόσωποι φορέων που συνέβαλαν στη διοργάνωσή του. Τους συνέδρους καλωσόρισε ο μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου Δαμασκηνός, ενώ ο περιφερειάρχης Κρήτης Σταύρος Αρναουτάκης χαρακτήρισε το Μουσείο Τυπογραφίας “Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη” κοιτίδα πολιτισμού που διδάσκει μέσα από τη διαρκή εξέλιξή του. Σημείωσε δε ότι η Περιφέρεια Κρήτης θα συνεχίσει να στηρίζει τις δράσεις του Μουσείου.
Ο δήμαρχος Χανίων Τάσος Βάμβουκας μίλησε για την ξεχωριστή σημασία του Μουσείου Τυπογραφίας και εξήρε τη συμβολή των Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη στην πολιτιστική ζωή των Χανίων και της Κρήτης.
Τέλος, ο πρόεδρος του Μουσείου Τυπογραφίας Γιάννης Γαρεδάκης διάβασε τον γραπτό χαιρετισμό του πρώην προέδρου της Βουλής των Ελλήνων Δημήτρη Σιούφα, ο οποίος χαρακτήρισε την τυπογραφία ως «τη μεγαλύτερη κινητήρια δύναμη στον πολιτισμό».

ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΗ Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ
Ο προοδευτικός - επαναστατικός ρόλος που διαδραμάτισε ιστορικά η τυπογραφία, οι εμβληματικές μορφές Ελλήνων και Κρητικών τυπογράφων αλλά και η πολυεπίπεδη εκπαιδευτική αξία της τυπογραφίας ως εργαλείο ερμηνείας της κοινωνίας, αναδείχθηκαν, μεταξύ άλλων, κατά τη διάρκεια των εργασιών της δεύτερης ημέρας του διεθνούς συνεδρίου του Πανευρωπαϊκού Συνδέσμου Μουσείων Τυπογραφίας που πραγματοποιήθηκαν στο Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτου Χανίων (Μ.Α.Ι.Χ.).
Στην πλούσια και συναρπαστική ιστορία της ελληνικής τυπογραφίας μεταξύ 15ου και 18ου αιώνα που γράφτηκε σε διαφορετικές χώρες της Ευρώπης όπου υπήρχαν και δραστηριοποιούνταν ελληνικές κοινότητες, αναφέρθηκε ο αρχιτέκτων, ιστορικός του βιβλίου και ερευνητής, Κωνσταντίνος Στάικος, υπογραμμίζοντας, μεταξύ άλλων, τη σημαντική συμβολή των κρητικών τυπογράφων στην εξέλιξη της τυπογραφικής τέχνης.
Ο αναπληρωτής καθηγητής τυπογραφίας στο Τμήμα Τυπογραφίας και Γραφικής Επικοινωνίας στο πανεπιστήμιο του Reading και αντιπρόεδρος της Atypl, Γεράσιμος Λεωνίδας, αναφέρθηκε στις μεθοδολογικές ιδιαιτερότητες της διδασκαλίας της τυπογραφίας σε σημερινούς νέους που ζουν στην ψηφιακή εποχή. Τόνισε τη σημασία που έχει η πολυεπίπεδη προσέγγιση του θέματος μέσα από ομάδες απτών αντικειμένων (μηχανήματα, βιβλία κ.ά.) αλλά και τις κοινωνικές προεκτάσεις – πληροφορίες που μπορεί να αντλήσει ένας φοιτητής μελετώντας τυπογραφικές δημιουργίες.
Ο καθηγητής στο Τμήμα Γραφιστικής της Σχολής Γραφικών Τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών του ΤΕΙ Αθήνας Γιώργος Ματθιόπουλος μίλησε για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Η ελληνική τυπογραφία της Αναγέννησης συναντά την Κρητική λογοτεχνία μέσα από την Τέχνη του Δρόμου» που βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και ένα χρόνο στην Κρήτη και το οποίο “παντρεύει” τη γραφή “ελληνικά του βασιλιά” με την ποίηση των Κορνάρου και Χορτάτση και το γκράφιτι.

ΑΝΑΝΕΩΝΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η παρουσίαση του Βέλγου επικεφαλής των συλλογών του Μουσείου Plantin – Moretus, Guy Hutsebaut, ο οποίος μίλησε για τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού του σπουδαίου αυτού μουσείου μέσα από την αξιοποίηση των νέων ψηφιακών τεχνολογιών, διαδραστικών πρακτικών και καινοτόμων μεθόδων συντήρησης και προβολής των εκθεμάτων. Ο κ. Hutsebaut περιέγραψε πως μπορεί ένα μουσείο μέσα από τη χρήση σκηνοθετικών τεχνικών και ειδικούς φωτισμούς να ανανεώσει διαρκώς το ενδιαφέρον των επισκεπτών: «Επενδύσαμε στο συναίσθημα και την αμεσότητα προκειμένου οι επισκέπτες να ζουν μια αυθεντική εμπειρία», σημείωσε.
Ο πρόεδρος του Zeichen der Welt e.V., Jurgen Bonig, πρόβαλε ένα ντοκιμαντέρ με την ιδιαίτερη ιστορία του τυπογραφείου του Augustin στο Gluckstad και τον τρόπο με τον οποίο στις αρχές του 20ου αιώνα άρχισε να τυπώνει βιβλία σε πολλές διαφορετικές και ασυνήθιστες για την Ευρώπη γλώσσες και να λειτουργήσει παράλληλα σαν «μήτρα» δημιουργίας καινούριων χαρακτήρων, όπως μουσικών συμβόλων ή στρατιωτικών κωδικών.
Ο συλλέκτης ιστορικών τυπογραφικών μηχανημάτων και ανεξάρτητος ερευνητής Patrick Goossens αναφέρθηκε στην περιπέτεια συλλογής τυπογραφικών μηχανών και εξαρτημάτων: «Είναι πολύ δύσκολο να απαντήσει κανείς γιατί συλλέγει αντικείμενα. Νομίζω όμως ότι κάθε συλλέκτης θέλει να αφηγηθεί μια ιστορία», σημείωσε και υπογράμμισε τη συμβολή των συλλεκτών στη διάσωση της ιστορικής μνήμης.
Ο καθηγητής Τυπογραφίας και Γραφικής Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Κλήμης Μαστορίδης μίλησε για τις προσπάθειες που καταβάλλονται στην Κύπρο για την καταγραφή -σε πρώτη φάση- των διάσπαρτων μηχανημάτων που βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές και τη δημιουργία μελλοντικά ενός οργανωμένου μουσείου τυπογραφίας, ενώ η επίκουρη καθηγήτρια Τυπογραφίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Νίκη Σιώτη αναφέρθηκε στις ιδιωτικές συλλογές εφήμερων εκδόσεων (περιοδικά, αφίσες, έντυπα κ.ά.) και το ξεχωριστό πληροφοριακό φορτίο που διασώζουν.

ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ
Οι σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα μουσεία τυπογραφίας, βρέθηκαν στο επίκεντρο των εργασιών της τρίτης ημέρας του συνεδρίου του πανευρωπαϊκού Συνδέσμου Μουσείων Τυπογραφίας που πραγματοποιήθηκαν στο Ινστιτούτο Επαρχιακού Τύπου (Ιδρυμα “Αγία Σοφία”) στους Αγίους Πάντες Αποκορώνου.
Ειδικότερα η επιμελήτρια στο Μουσείο Τεχνολογίας και Επιστημών του Μονάχου, Deutsches Museum, Sonja Neumann, μιλώντας με θέμα “Η κληρονομιά της τυπογραφίας και η εποχή της πληροφορίας: συλλογή, συντήρηση και έκθεση ως μελλοντική πρόκληση για τα μουσεία τυπογραφίας”, αναφέρθηκε στις διαρκείς προσπάθειες εκσυγχρονισμού και ανανέωσης των μουσείων προκειμένου να προσαρμοστούν στις νέες τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και τις συνεχώς μεταβαλλόμενες απαιτήσεις των επισκεπτών.
Ο καθηγητής και ερευνητής Γραφικών Τεχνών, Αναστάσιος Πολίτης, μιλώντας με θέμα η “Η σημασία της τυπογραφίας στη σύγχρονη οπτική επικοινωνία”, αναφέρθηκε στις προκλήσεις της τυπογραφίας στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή. Μια εποχή μετάβασης που όμως η τυπογραφία και τα έντυπα εξακολουθούν να δίνουν δυναμικό “παρών” έστω και αν η Πολιτεία δεν αξιοποιεί όπως θα έπρεπε τις δυνατότητες που παρέχουν.
Τέλος, η Sue Walker από το Τμήμα Τυπογραφίας και Γραφικής Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Reading αναφέρθηκε στη χρησιμοποίηση των αρχείων.

Η συνεδρία ολοκληρώθηκε με συζήτηση και νέα από τα μουσεία, ενώ ανακοινώθηκε ότι το συνέδριο του συνδέσμου για το 2018 θα φιλοξενηθεί από την Imprenta Municipal, στην Μαδρίτη, Ισπανία. Το συνέδριο του 2019 προγραμματίζεται να πραγματοποιηθεί στο National playing card museum, Turnhout, Βέλγιο.

Εν τω μεταξύ η πλούσια πολιτιστική παράδοση, οι φυσικές ομορφιές αλλά και -κυρίως- η ανοιχτή και φιλόξενη διάθεση του κόσμου, εντυπωσίασαν τους συνέδρους του πανευρωπαϊκού συνεδρίου του Συνδέσμου Μουσείων Τυπογραφίας οι οποίοι κατά την διάρκεια του συνεδρίου είχαν την ευκαιρία να ξεναγηθούν στην παλιά Πόλη των Χανίων, στο Μοναστήρι - Μουσείο της Αγίας Τριάδας, στην Οικία - Μουσείο Ελευθερίου Βενιζέλου, στο Βοτανικό Πάρκο Κρήτης κ.α